فتوگرام چیست

فتوگرام

PHOTOGRAMME


صاويري اطلاق مي‌شود كه براي تهية آنها از دوربين ابژ كتيف استفاده نشده باشد.
براي بدست آوردن چنين تصاويري كافي است اشياي مورد نظر را روي كاغذ حساس عكاسي قرار داده نوري را كه از يك عدسي عبور كرده باشد به طور عمودي به سطح مزبور بتابانيد.
برحسب شكل اين اشيا و تجمع آگاهانة آنها در يك كمپزسيون جالب، گاهي تصاوير بسيار زيبايي به وجود مي‌آيد كه ارزش تزييني زيادي داشته و با تكثير آنها نتايج جالبي به دست مي‌آيد. مي‌توان گفت كه امكانات استفاده از فتوگرام‌ها در دكوراسيون تقريباً‌نامحدود است.
وسيلة كار فقط عبارت است از يك آگرانديسور عمودي است كه بايد آن را چنان تنظيم كرد كه برروي سطحي به اندازة مورد نظر صاف و يكنواخت بتابد. قرار دادن شاسي نگاتيف در آگرانديسور لزومي ندارد. اما فيلتر نارنجي يا قرمز در زير ابژكتيف آگرانديسور حتماً لازم است زيرا در مدتي كه كمپوزسيون لازم و مورد پسند برروي كاغذ حساس عكاسي، در زير نور آگرانديسور، تهيه و تنظيم مي‌گردد نور سفيد لامپ نبايد در كاغذ تأثير كند. البته در اين مدت فقط چراغ ايمني تاريكخانه روشن خواهد بود.
لازم به تكرار و تأكيد است كه نور مورد استفاده حتماً بايد از يك ابژكتيف خارج شده باشد، زيرا نور پخش شده و يا نوري كه از يك لامپ عادي مي‌رسد نمي تواند حدود خطوط مشخص و واضح ايجاد مي‌كند.
طرز عمل. ابتدا كاغذ حساس عكاسي را در زير آگرانديسور قرار داده اشياي مورد نظر را روي آن بچينيد و پس از اينكه كاملاً آماده شد لامپ آگرانديسور را خاموش كرده فيلتر نارنجي يا قرمز را كه تا اين موقع در زير ابژكتيف بود كنار بكشيد. آنگاه بطور عادي، لامپ آگرانديسور را به مدت لازم روشن و سپس خاموش كنيد؛ مقدار نور به حدي بايد باشد كه نواحي بلامانع كاغذ حساس را كاملاً سياه كند، بهتر است كاغذ از نوع هارد Hard انتخاب شود و در محلول قوي سريعاً ظاهر مي‌گردد.
بدين ترتيب مشاهده مي‌شود كه عمليات بسيار ساده و حتي مي‌توان گفت بچگانه است. تنها نتيجه كار است كه در ساية انتخاب اشياي جالب ترتيب و تركيب و كمپوزسيون زيبا و آگاهانة آنها كسب ارزش مي‌كند. در غير اين صورت، همه چيز حتي نتيجة كار، جز بازي بچگانه چيزي نخواهد بود.
بطور مثال گياهان، برگها و گلها را مي‌توان در نظر گرفت كه با كمپوزسيون‌هاي گوناگون مي‌تواند منبع پايان ناپذيري از شكل‌ها باشد. نمونه‌هايي كه در اينجا به نظرتان ميرسد فقط تركيبي از برگهاست، اما براي آماتوري كه مالك قوة تخيل و تفكر است مي‌تواند راهنماي خوبي باشد تا از لحاظ استفاده‌هاي جالبي كه اين بازي سادة عكاسي ممكن است داشته باشد ايده‌هايي بدهد.
از اين طرح‌ها مي‌توان براي ساختن آباژور(طرح E) استفاده كرد و يا به شكل تابلو(طرح C) در جاهاييكه دكوراسيون مدرن ايجاب مي‌كند، آنها را به كار برد. همچنين در صورت آگرانديسمان‌هاي بزرگي بطوريكه درطرح ملاحظه مي‌شود، به عنوان پاروان مورد استفاده قرار داد.(طرح D).


طرز تكثير-گاهي لزوم تهية چندين نسخة مشابه از يك طرح پيش مي‌آيد كه براي تك تك هريك از آنها دوباره چيدن علاوه براينكه وقت زياد مي‌گيرد سرانجام اين آرايش‌هاي مكرر، بطوريكه عيناً در تمام نسخه‌ها يكسان باشد، ميسر نمي‌گردد.
در صورتيكه طرح مورد نظر در اندازة متوسطي بوده و بزرگ نباشد ساده‌ترين راه تهية يك نگاتيف از آن است. از اين نگاتيف به تعداد لازم، به طريقة كپي عادي، مي‌توان نسخه‌هاي مكرر و يكسان بدست آورد.
در اينصورت توصيه مي‌شود كه نسخة اول، يعني طرح اصلي،‌روي كاغذ نازك عكاسي تهيه گردد.
اين نسخة اصلي را، پس از ظهور و ثبوت و شستن و خشك كردن، با يك ورق ديگر كاغذ عكاسي-بطوريكه روي [31]حساس هر دو بطرف هم باشد-زير يك شيشة كلفت و تميز قرار داده بوسيلة آگرانديسور نور مي‌دهند.

2


توضيح بيشتر اينكه، مانند تهية گرام اصلي، در حاليكه نور آگرانديسور از فيلتر نارنجي يا قرمز آن مي‌گذرد ابتدا يك ورق كاغذ عكاسي نور نديده را رو به بالا قرار داده فتوگرام حاضر را برروي آن مي‌گذاريد(طرف تصوير رو به پايين)، سپس شيشة كلفت را روي آنها جاي مي‌دهيد. وقتي از صحت اعمال انجام يافته اطمينان حاصل كرديد لامپ آگرانديسور را خاموش كرده و فيلتر را از زير آن كنار مي‌كشند و بالاخره به مدت لازم چراغ آگرانديسور را روشن مي‌كند و نور مي‌دهد.
پس از اينكه كاغذ مزبور را ظاهر كرديد نگاتيفي به دست مي‌آيد(طرح‌هاي A و B) كه مي‌تواند نسخه‌هاي بيشماري صد در صد مطابق يكديگر تهيه كنيد.
در صورتيكه بخواهيد از طرح‌هاي مزبور، طرح‌هاي معكوسي به دست آوريد(بجاي زمينة سياه و اشكال سفيد، زمينة سفيد و اشكال سياه) كافي است كه كپي‌ها و نسخه‌هاي بعدي را بدون انجام اينكار از همان نسخة اول تهيه كنيد.
براي ساختن يك آباژور حداقل سه قطعه طرح 30×40 سانتي‌متري لازم است.
تصاوير بزرگتر: بعضاً براي مصارف خاصي به فتوگرام‌هاي بزرگتر احتياج است(مانند آنچه در طرح C به شكل ديواري مشاهده مي‌كنيد) در يك اطاق با ابعاد متوسط چنين تابلوهايي حداقل بايد 60×50 سانتي‌متر عرض و طول داشته باشد.
بدين منظور لازم است از فتوگرام مورد نظر كه در زير آگرانديسور تهيه گرديده (بطوريكه قبلاً شرح داده شد) يك فيلم نگاتيف بدست آورد.
براي اينكار فتوگرام مزبور را در برابر دوربين عكاسي چنان بايد قرار داد كه سطح كاغذ با سطح فيلم داخل دوربين كاملاً موازي باشد. دوربين را بحدي بايد نزديك آورد كه طرح فتوگرام تمام سطح تصوير را بپوشاند. نوري كه به سطح فتوگرام مي‌رسد لازم است در همه جاي آن يكسان و يكنواخت [32] باشد. پس از اندازه‌گيري نور چند عكس با ديافراگم معين (مثلاً 11/f) و سرعت‌هاي متفاوت گرفته فيلم را بطور عادي ظاهر بايد كرد. يكي از اين نگاتيف‌ها كه داراي كنتر است خوب باشد براي استفاده مناسب خواهد بود كه آن را آگرانديسور گذاشته، طبق معمول، به اندازه‌هاي لازم مي‌توان چاپ كرد.


آگرانديسمان‌هاي بزرگ: براي تزيين پاراوان در (طرح D)، پانل‌هاي ديواري و غيره، چندين چاپ در اندازه‌هاي متناسب بايد تهيه كرد و سپس آنها را كنار همديگر قرار داده و چسباند.
معمولاً طبيعت موضوع‌ها چنان است كه احتياجي به دقت خيلي زياد در مورد جمع و جور كردن و چسباندن آنها نيست و به همين جهت حتي براي كسانيكه ورزيدگي خاص در اين كار ندارند اشكالي پيش نمي‌آيد.
تذكر!
در تهية فتوگرام از برگها و گل‌ها، از لحاظ چيدن و قرار دادن قسمت‌هاي مختلف آنها با وضعي خوب و درست، اشكالاتي پيش مي‌آيد.
برگها و گلهايي را كه ممكن است روي يكديگر واقع شده و شكل يكنواخت و عاري از زيبايي ايجاد كند بايد از همديگر جدا كرد.
برگه و گلها را مي‌توان به كمك سنجاق‌هاي كوچكي بطور عمودي روي كاغذ ثابت كرد زيرا اگر سنجاق كاملاً عمود بر كاغذ باشد سايه و اثر مشخصي ايجاد نخواهد كرد.


براق كردن فتوگرام‌ها: برق دادن فتوگرام يا تصاوير ديگر تنها از روي تفنن و تجمل نبوده بلكه موجب مي‌شود كه سايه‌ها قدرت خاصي كسب كند و جزئيات موضوع با وضوح بيشتري خود نمايي كند.
براي برق دادن دو راه موجود است: طريقة گرم و طريقة سرد.
راه اول معمولاً در مؤسسات عكاسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد زيرا وسايل آن نسبتاً گران قيمت است و مزيت آن در سرعت عمل مي‌باشد. بعضاَ نيز محظوراتي همراه دارد كه عبارت از برق نگرفتن نقطه‌هايي در روي عكس است كه به شكل لكه و نواحي مات ديده مي‌شود.
گرچه راه دوم داراي سرعت عمل كمتري است ولي نتايج [34] خوبي دارد. به علت كم خرج بودن مخصوصاً براي آماتورها بسيار مناسب است.


بايد دانست كه كاغذهاي براق بهتر از انواع ديگر برق مي‌گيرد. گرچه برق دادن كاغذهاي مات غير ممكن نيست ولي بكار بردن كاغذ مات براي بدست آوردن تصاوير براق منطقي بنظر نمي‌رسد.
عمل برق دادن عبارت است از خشك كردن ژلاتين در روي سطحي كه سفت و كاملاً صاف و صيقلي .
براي اين منظور مي‌توان از ورقه‌هاي فولادي كه روي آن آب گرم Chrome داده شده و در ابعاد مختلف براي همين كار ساخته مي‌شود استفاده كرد. همچنين، بطور خيلي ساده، يك قطعه شيشة تميز و صاف و بي‌رگه مي‌تواند نتيجة مطلوب بدهد.
براي برق دادن بوسيلة شيشه، بطريق زير بايد عمل كرد: ابتدا چربي شيشه را با آب گرم محتوي 5% كربنات دو سود پاك كرده سپس با يك قطعه كاغذ تميز مچاله شده آن را مدتي بايد مالش داده و آنگاه در آب تميز شسته براي خشك شدن در محل بي‌گرد و غبار قرار داد.
تصاويري كه برق داده خواهد شد(پس از شستشوي كافي) در آب محتوي 5% مادة خيس كننده(آگپون آگفا-فتو فلو كداك و غيره) گذاشته مي‌شود و در اين مدت شيشة آماده شده را با يك پارچة تميز كه روي آن گرد تالك پاشيده شده بخوبي پاك كرده، زيادي گرد تالك را(آنچه در روي شيشه به چشم مي‌خورد) نيز برداشته آب محتوي ماده خيس كننده به همه جاي آن پخش بايد كرد.
پس از اينكه كاغذها در حدود پنج دقيقه در آب مزبور ماندند از طرف ژلاتين آنها را روي شيشة آماده قرار داده روي آن يك قطعه كاغذ تميز كه قدرت آبكش داشته باشد پهن بايد كرد و از روي آن غلطك لاستيكي گذارند تا اگر بين شيشه و كاغذ حبابهاي هوا باقي مانده باشد(كه بعداً ايجاد لكه‌هاي مات مي‌كند) خارج شود و هر دو كاملاً به هم بچسبد.
بعد از انجام عمليات فوق آن را در محلي دور از منبع حرارت بايد گذاشت تا بطور طبيعي خشك گردد. اگر گوشه‌هاي كاغذ بلند شود مي‌توان وزنة كوچكي روي آنها قرار داد. پيش از اينكه كاغذ كاملاً خشك شود نبايد سعي در كندن آن به عمل آورد.
اگر اعمال ذكر شده به دقت انجام گرفته باشد هيچ گونه اشكالي نبايد پيش آيد. معهذا ممكن است كه كاغذ خود بخود از شيشه جدا نشود كه در اين صورت كافي است يك گوشة آن را با نوك ناخن بلند كنند تا بقيه كنده شود.
در صورتيكه مشاهده شود كاغذ در كنده شدن از شيشه [35] مقاومت بخرج مي‌دهد نبايد اصرار بيشتر كرد زيرا خطر شكستن ژلاتين آن وجود دارد. كافي است شيشه و كاغذ را در آب قرار داد كه پس از يك ربع ساعت خيس خوردن راحتي از هم جدا خواهد شد كه البته برق كاغذ از بين خواهد رفت و لازم است عمليات از سرگرفته شود


پيش آمد مزبور مي‌تواند علل مختلف داشته باشد:
1-صحيح نبودن تالك زدن شيشه.
2-سرعت زياد خشك شدن در نتيجة حرارت زياد.
3-تميز نبودن شيشه به علت قطعاتي كه از ژلاتين عكس‌هاي قبل به آن چسبيده.
(براي حل اين قطعات، شيشه را با آب گرم محتوي 25% آب ژاول بايد شست).
4-در ساختمان كاغذ از طرف سازندة آن ژلاتين نرم بكار رفته باشد.
(در اينصورت قبلاً كاغذ را در آب محتوي 5% زاج معمولي بايد قرار داد تا ژلاتين آن سفت گردد. بعداً نيز مدت 15 دقيقه در آب صاف بايد شستشو داد).
آب محتوي مادة خيس كننده مي‌تواند به دفعات مورد استفاده قرار گيرد. بشرطيكه هربار از پنبه صاف شده باشد.
براي برق دادن از شيشه‌هاي مخطط و ناصاف نبايد استفاده كرد، زيرا هر خط و ناصافي كه در روي شيشه باشد عيناً روي ژلاتين كاغذ منعكس مي‌گردد. [36]